Συσχετιζόμενα φαινόμενα

Συνειδητά όνειρα (Lucid dreams)

Τα συνειδητά όνειρα αναφέρονται ως η συνειδητή αντίληψη της κατάστασης του ατόμου κατά τη διάρκεια που ονειρεύεται. Σε αυτή την κατάσταση ένα άτομο έχει συνήθως τον έλεγχο των χαρακτήρων και του περιβάλλοντος του ονείρου, καθώς και των ενεργειών εντός του ονείρου. Η εμφάνιση συνειδητών ονείρων έχει επιβεβαιωθεί επιστημονικά.

Ονειροναύτης είναι ένας όρος που χρησιμοποιείται μερικές φορές για εκείνους που ονειρεύονται συνειδητά.

Όνειρα της αφηρημένης υπέρβασης (Dreams of absent-minded transgression)

Τα όνειρα της αφηρημένης υπέρβασης (DAMT) είναι τα όνειρα όπου ο ονειροπόλος εκτελεί αφηρημένα μια ενέργεια που αυτός ή αυτή έχει προσπαθήσει να σταματήσει (ένα κλασικό παράδειγμα είναι ενός πρώην καπνιστή που ονειρεύεται ότι καπνίζει). Άτομα που είχαν DAMT ανέφεραν ξύπνημα με έντονα συναισθήματα ενοχής. Μια μελέτη διαπίστωσε μια θετική σχέση μεταξύ αυτών των ονείρων και της επιτυχής διακοπής της συμπεριφοράς.

Όνειρα και «πραγματικός κόσμος»

Κατά τη διάρκεια της νύχτας μπορεί να υπάρχουν πολλά εξωτερικά ερεθίσματα βομβαρδίζοντας τις αισθήσεις μας, αλλά ο εγκέφαλος ερμηνεύει συχνά το ερέθισμα και τα καθιστά μέρος ενός ονείρου, προκειμένου να διασφαλιστεί η συνέχιση του ύπνου. Η ενσωμάτωση στο όνειρο είναι ένα φαινόμενο κατά το οποίο μια πραγματική αίσθηση, όπως ήχοι του περιβάλλοντος ενσωματώνονται σε όνειρα, όπως ένα τηλέφωνο που χτυπά σε ένα όνειρο, όταν κτυπά στην πραγματικότητα, ή όνειρα της ούρησης, και το βρέξιμο του κρεβατιού. Ο εγκέφαλος μπορεί, ωστόσο, να ξυπνήσει ένα άτομο, εφόσον βρίσκονται σε κίνδυνο ή αν εκπαιδευτεί να ανταποκρίνεται σε ορισμένους ήχους, όπως ένα μωρό που κλαίει. Εκτός από την περίπτωση του συνειδητού ονείρου, οι άνθρωποι ονειρεύονται χωρίς να γνωρίζουν ότι το κάνουν. Ορισμένοι φιλόσοφοι κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι αυτό που νομίζουμε στον «πραγματικό κόσμο» θα μπορούσε να είναι ή είναι μια ψευδαίσθηση (μια ιδέα που είναι γνωστή ως σκεπτικιστική υπόθεση της οντολογίας). Υπάρχει ένα διάσημος πίνακας του Σαλβαντόρ Νταλί, που απεικονίζει την έννοια αυτή, με τίτλο «Όνειρο που προκαλείται από την πτήση μιας μέλισσας γύρω από ένα ρόδι ένα δευτερόλεπτο πριν το ξύπνημα» (1944). Η πρώτη καταγεγραμμένη αναφορά της ιδέα; ήταν από τον Zhuangzi, και συζητήθηκε επίσης στον Ινδουισμό, ενώ και ο Βουδισμός κάνει εκτεταμένη χρήση του επιχειρήματος στα σχετικά κείμενα. Επίσημα εισήχθη στη δυτική φιλοσοφία από τον Descartes το 17ο αιώνα σε στοχασμούς του στην πρώτη φιλοσοφία. Το ερέθισμα, συνήθως ακουστικό, γίνεται μέρος ενός ονείρου, και τελικά αφυπνίζεται ο ονειροπόλος. Ο όρος «ενσωμάτωση στο όνειρο» χρησιμοποιείται επίσης στην έρευνα και εξετάζει τον βαθμό στον οποίο προηγούνται εκδηλώσεις που τελικά γίνονται στοιχεία των ονείρων. Πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι τα γεγονότα της ημέρας που προηγείται, και εκείνα περίπου μίας εβδομάδας πριν, να έχουν τη μεγαλύτερη επιρροή.

Ανάκληση ονείρων (Recalling dreams)

Η ανάκληση των ονείρων είναι εξαιρετικά αναξιόπιστη, αν και είναι μια ικανότητα που μπορεί να αναπτυχθεί. Τα όνειρα μπορούμε συνήθως να τα θυμηθούμε εάν ένα άτομο έχει ξυπνήσει και έχει ονειρευτεί. Οι γυναίκες τείνουν να έχουν πιο συχνές ανακλήσεις ονείρων από τους άνδρες. Όνειρα που είναι δύσκολο να θυμηθούμε μπορεί να χαρακτηρίζονται από σχετικά μικρή επιρροή, καθώς και παράγοντες όπως η περίοπτη θέση, η διέγερση και η παρεμβολή παίζουν ρόλο στην ανάκληση των ονείρων. Συχνά, ένα όνειρο μπορεί να ανακληθεί μετά την προβολή του ή μετά από μια τυχαία ενεργοποίηση ή ερεθίσματος. Σημειώσεις για το όνειρο μπορεί να χρησιμοποιηθούν για να υπενθυμίσουν το όνειρο, για την ψυχοθεραπεία ή ψυχαγωγικούς σκοπούς. Για μερικούς ανθρώπους, οι ασαφείς εικόνες ή αισθήσεις από τα όνειρα της προηγούμενης νύχτας αποτελούν μερικές φορές αυθόρμητη εμπειρία στο να κοιμηθούν. Ωστόσο, είναι συνήθως πολύ μικρή και φευγαλέα η ανάκληση των ονείρων. Τουλάχιστον το 95% του συνόλου των ονείρων δεν το θυμόμαστε. Ορισμένες χημικές ουσίες του εγκεφάλου που απαιτούνται για τη μετατροπή της βραχυπρόθεσμης μνήμης σε μακροπρόθεσμη καταστέλλονται κατά τη διάρκεια του ύπνου REM. Αν το όνειρο δεν είναι ιδιαίτερα έντονο και αν κάποιος ξυπνήσει κατά τη διάρκεια ή αμέσως μετά από αυτό, το περιεχόμενο του ονείρου, δεν θα το θυμόμαστε.

Déjà vu

Μια θεωρία του deja vu αποδίδει την αίσθηση ότι έχουμε ήδη δει ή βιώσει κάτι που έχουμε ονειρευτεί για μια παρόμοια κατάσταση ή τόπο, και το έχουμε ξεχάσει μέχρι που μυστηριωδώς κάτι μας θύμισε την κατάσταση ή τον τόπο όταν είμαστε ξύπνιοι.

Φαινομενική πρόγνωση

Σύμφωνα με έρευνες, είναι σύνηθες για τους ανθρώπους να αισθάνονται ότι τα όνειρά τους προβλέπουν επόμενα γεγονότα. Οι ψυχολόγοι εξηγούν αυτές τις εμπειρίες από την άποψη της μεροληψίας μνήμης, δηλαδή μια επιλεκτική μνήμη για ακριβείς προβλέψεις και διαστρεβλωμένη μνήμη, έτσι ώστε τα όνειρα να προσαρμόζονται σε εμπειρίες ζωής . Η πολύπλευρη φύση των ονείρων μας διευκολύνει να βρίσκουμε συνδέσεις μεταξύ του περιεχομένου του ονείρου και πραγματικών γεγονότων.

Σε ένα πείραμα, τα άτομα κλήθηκαν να γράψουν τα όνειρά τους σε ένα ημερολόγιο. Αυτό εμπόδισε το επιλεκτικό φαινόμενο μνήμης, και τα όνειρα δεν ήταν πλέον ακριβή για το μέλλον. Ένα άλλο πείραμα έδωσε το πλαστό ημερολόγιο ενός μαθητή με φαινομενικά προφητικά όνειρα. Στο βιβλίο περιγράφονται γεγονότα από τη ζωή του ατόμου, καθώς και κάποια προφητικά και μη όνειρα. Όταν τα άτομα κλήθηκαν να ανακαλέσουν τα όνειρα που είχαν διαβάσει, θυμόταν περισσότερο τις επιτυχημένες προβλέψεις παρά τις ανεπιτυχείς.